Wouter Rutgers (33) uit Deventer hoorde vijf jaar geleden dat zijn opa ‘Schalkhaarder’ was. Het betekende het startsein voor een diepgravend onderzoek naar het Politie Opleidings Bataljon in Schalkhaar, de beruchte politieopleiding van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het resultaat: een onthullende documentaire en podcastserie over een verborgen oorlogsgeschiedenis. Vanaf eind april te zien en beluisteren bij Oost en Omroep MAX, en tijdens speciale vertoningsavonden in MIMIK.
SCHALKHAAR – Wouters oma verkondigde in 2019 op haar sterfbed dat zijn opa een ‘Schalkhaarder’ was. Opa Wim Rutgers had immers tijdens de oorlog – net als ruim 3.000 andere jongemannen – zijn politieopleiding doorlopen in het dorp Schalkhaar. Deze agenten werden aangeduid als ‘Schalkhaarders’. ‘En daar heeft hij de rest van zijn leven last van gehad’, voegde oma toe. De nieuwsgierigheid van Wouter was gewekt, temeer doordat hij zijn opa nooit heeft gekend. Twaalf jaar voordat Wouter werd geboren, overleed opa door zelfdoding. Deze trieste gebeurtenis liet naast diepe wonden ook vele vragen achter bij de nabestaanden, waaronder Wouters vader Stefan.
Wouter ging op zoek naar de geschiedenis van het P.O.B. in het algemeen en dat van zijn opa in het bijzonder. Hij dook onder meer diep in de archieven, sprak een van de laatste nog levende ‘Schalkhaarders’ (die drie maanden na het interview overleed) en kreeg de beschikking over uniek beeldmateriaal dat sinds de oorlog nooit meer is uitgezonden, onder andere van een bezoek van Heinrich Himmler aan Schalkhaar. Daarnaast volgde Wouter zijn vader Stefan, die letterlijk in de voetsporen van diens vader trad, in onder meer Schalkhaar, Den Haag en het Oranjehotel in Scheveningen.
Dorpsgenoten
Vanzelfsprekend werd er ook volop gefilmd in Schalkhaar zelf. Zo ging Wouter Rutgers een dag op pad met twee dorpsgenoten: dorpsarchivaris Theo Brinkman en beeldarchivaris Herman Sonnenberg. Laatstgenoemde vertelde hoe hij als kind op een dag achter de P.O.B.-ers aanliep, met alle gevolgen van dien. Ook het AZC, dat nu in de Westenbergkazerne gevestigd is, verleende volop medewerking aan dit project en opende haar poorten voor verschillende opnames.
‘Het is een heel bijzondere reis door de tijd geworden, voor mijn vader, mijzelf, en de andere betrokkenen’, vertelt Wouter. ‘Ik viel tijdens mijn onderzoek van de ene verbazing in de andere. De agenten van het Politie Opleidings Bataljon, die verspreid werden over heel Nederland, zijn na de oorlog collectief in het verdomhoekje geplaatst. Ze werden allemaal gezien als fanatieke Jodenjagers en brave moffenknechten. Dit had en heeft ook zijn weerslag op de reputatie van het dorp, zo kwam ik tegen in allerlei boeken en kranten. Nu, tachtig jaar na dato, is het tijd voor het échte verhaal.’
De enerverende, emotionele en onthullende reis door de geschiedenis is vastgelegd in een documentaire en podcastserie, genaamd: ‘Mijn opa was Schalkhaarder’. Dat moet je als inwoner van Schalkhaar zeker gaan zien en luisteren! Waar is ‘Mijn opa was Schalkhaarder’ te zien en beluisteren?
• 19 t/m 27 april: Speciale vertoningen van de documentaire in Filmtheater MIMIK in Deventer, met inleiding en Q&A na afloop van Wouter en Stefan Rutgers.
Link voor meer info en tickets: https://www.mimik.nl/agenda/mijn-opa-was-schalkhaarder
• 27 april: Tv-première van documentaire op Oost.
• 27 april: Podcastlancering in uw favoriete podcastapp.
• 30 april en 1 mei: Uitzending documentaire in twee delen bij Omroep MAX in ‘Noord-Zuid-Oost-West’ op NPO 2.
• 4 mei: Herhaling documentaire op Oost.
Deze documentaire en podcastserie zijn tot stand gekomen in samenwerking met RTV Oost, en dankzij bijdragen van Vfonds, Fonds BJP, Gemeente Deventer, Cultuurfonds Overijssel en Productiehuis BRUT.
